75 jaar Verenigde Naties
Den Haag proeftuin voor de VN?
Het internationaal denken wordt hier gevormd, krijgt hier handen en voeten. Dat is van belang voor Den Haag, voor Nederland – maar ook voor de VN.
DATUM
03 september 2020
TEKST
Arthur Eyffinger
BEELD
PR
75 jaar Verenigde Naties
Den Haag proeftuin voor de VN?
Het internationaal denken wordt hier gevormd, krijgt hier handen en voeten. Dat is van belang voor Den Haag, voor Nederland – maar ook voor de VN.
Met trots voert Den Haag de spreuk ‘stad van vrede en recht’ in zijn wapen. Het is nogal een claim, maar wel een terechte. De afgelopen eeuw heeft onze stad wereldwijd een naam opgebouwd in de zoektocht naar een vreedzamere en rechtvaardigere samenleving. Die ambitie heeft de mens natuurlijk altijd gehad.
Locomotief en stoomboot
Maar eind negentiende eeuw werd dat urgenter toen locomotief en stoomboot de wereld binnen handbereik brachten. Producten bereikten iedereen, maar ook conflicten gingen aan niemand meer voorbij. ‘Welvaart is het kind van de vrede,’ luidt een oud gezegde. Als echte handelsnatie deed Nederland er alles aan om buiten de ruzies van de grootmachten te blijven.
Het Vredespaleis
Het stelde zich neutraal op. Het hielp bemiddelen. En het was gastland voor het eerste wereldwijde overleg over ontwapening en vreedzame geschillenbeslechting, de Haagse Vredesconferenties van 1899 en 1907. De uitkomst was een hof voor arbitrage tussen staten. Sinds 1913 zetelt dit in het gebouw dat symbool staat voor dat ideaal: het Vredespaleis.
In 1922 werd een internationaal gerechtshof geïnstalleerd in het Vredespaleis.
Na de Eerste Wereldoorlog erkenden de mogendheden de noodzaak van permanent overleg binnen een wereldorganisatie, de Volkenbond. Ook geschillenbeslechting moest dwingender. In 1922 werd een internationaal gerechtshof geïnstalleerd in het Vredespaleis. Na de oorlog werd het opgevolgd door het huidige hof, hoofdorgaan van de nieuwe wereldorganisatie, de VN.
Internationaal Gerechtshof
In 75 jaar heeft het Internationaal Gerechtshof zich uitgesproken over nagenoeg alle vormen van geschil in het complexe verkeer tussen staten. Het gaf belangrijke adviezen aan de VN. Het behandelde beladen kwesties als dekolonisatie, apartheid, mensenrechtenschending, nucleaire wapens. In de jaren tachtig werd het een tijd bijna verlamd door de patstelling in de Koude Oorlog. De reputatie van ‘Den Haag’ verbleekte.
Verandering
Halverwege de jaren negentig kwam daar onverwacht verandering in. Dat danken we aan de VN. Secretaris-generaal Boutros-Ghali wees Den Haag aan als vestigingsplaats voor het Joegoslavië-tribunaal. In 25 jaar heeft dit besluit het hele aanzien van Den Haag veranderd. Dat is de optelsom van een reeks factoren. Belangrijk was de mentale impact. Geschillen tussen staten lijken vaak ver van ons bed. Maar van etnische zuiveringen gruwelt elk mens.
Secretaris-generaal Boutros-Ghali wees Den Haag aan als vestigingsplaats voor het Joegoslavië-tribunaal.
Internationaal recht werd opeens heel tastbaar. Media stortten zich erop. Belangengroeperingen en ngo’s vestigden zich in Den Haag. Onderzoeksinstituten openden hun deuren. Conferenties volgden elkaar op. De internationale reputatie van de stad kreeg nieuwe glans. Gemeentebesturen lobbyden actief met vestigings- en vergaderfaciliteiten.
Europol en Eurojust
Het Permanent Hof van Arbitrage uit 1899 ontwikkelde nieuwe initiatieven. Het Internationaal Gerechtshof bezweek haast onder de werkdruk. De komst van nieuwe VN-instellingen verbreedde de agenda: de OPCW voor de bestrijding van chemische wapens, het Internationaal Strafhof, de bijzondere tribunalen voor Libanon, Kosovo en Sierra Leone. Den Haag werd een VN-stad.
‘De ‘wandelgangen’ in Den Haag tellen weer mee!’
De concentratie van kennis trok ook samenwerkingsorganen buiten VN-verband aan: Europol en Eurojust, het ruimteonderzoek in Noordwijk, de bureaus voor intellectueel eigendom en waterbeheersing. Of het nu vredesonderzoek, klimaatoverleg, ontwikkelingssamenwerking of onderdrukte minderheden betreft, geen belangengroepering of het heeft een steunpunt in Den Haag. Hetzelfde geldt voor de diplomatie.
Ooit, in de zeventiende eeuw, was onze stad het centrum van nieuwsgaring. De ‘wandelgangen’ in Den Haag tellen weer mee! Contacten tussen de internationale gemeenschap, het parlement en de rechterlijke macht verrijken het inzicht.
Expats
Natuurlijk, dat alles speelt zich grotendeels af buiten het gezichtsveld van de burger. Maar ook de gemiddelde Hagenaar zag het stadsbeeld veranderen. Expats overstroomden de stad, stapten naar makelaars, meldden zich bij taleninstituten en zochten internationale scholen voor hun kinderen. Ze bevolkten winkels, restaurants en terrassen – en onze middenstand paste zich razendsnel aan hun bestedingspatronen aan. Theaters en musea zagen nieuwe kansen. Festivals tuimelden over elkaar heen. De Leidse Vestiging bracht internationale studenten.
Affiche bij gelegenheid van de opening van het Vredespaleis in 1913.
De economische, culturele en intellectuele impulsen zijn ingrijpend geweest. Op de Vredesconferentie in 1899 besprak men ook wereldvraagstukken. Maar onze burgerij keek vreemd op bij de kledij van de oosterse gezanten en hun vrouwen. Modern Den Haag is een multiculturele stad. Heel de wereld loopt hier rond, in alle talen. Maar belangrijker: het internationaal denken wordt hier gevormd, krijgt hier handen en voeten. Dat is van belang voor Den Haag, voor Nederland – maar ook voor de VN. Dat zit zó.
Het ‘Aegongebouw’ uit 1951, sinds 1993 de zetel van het Joegoslaviëtribunaal.
Vier eeuwen lang beheerste de soevereine staat het internationale verkeer. Geen andere speler drong zich daartussen. De VN is het product van die wereld. Het is een exclusieve organisatie van staten. Dat was in 1945 ook vanzelfsprekend. Maar de wereld is inmiddels dramatisch veranderd. Het begrip ‘staatssoevereiniteit’ is uitgehold. Terrorisme spot met het exclusieve recht van staten op geweldtoepassing.
Secretaris-generaal Kofi Annan zei eens: ‘Vrede en veiligheid kun je niet los zien van sociale rechtvaardigheid en economische ontwikkeling.
Cybertechnologie onttrekt zich aan hun controle. Uitstoot en klimaatverandering zijn staten te machtig. Van onderop komt de roep naar duurzame ontwikkeling en schone energiebronnen. En dan zijn er de ontsporingen. De staat is al veel ontglipt. Denk aan de georganiseerde misdaad.
Multinationals onttrekken zich aan hun sociale verantwoordelijkheid. Burgeroorlogen en geloofsconflicten veroorzaken vluchtelingenstromen, ziekten en honger. En boven onze wereld hangt het schrijnende gebrek aan solidariteit, de kloof tussen rijk en arm, de onuitroeibare hebzucht.
Troost
Eén troost is er: de problemen zijn allemaal aspecten van één en dezelfde uitdaging. Bij de VN beseft men dat ook. Secretaris-generaal Kofi Annan zei eens: ‘Vrede en veiligheid kun je niet los zien van sociale rechtvaardigheid en economische ontwikkeling. En beide vallen of staan met mensenrechten en fundamentele vrijheden.’ Maar de VN heeft wél een probleem.
Civil society
De uitdagingen voor de mensheid lopen niet alleen over landsgrenzen heen, maar ook dwars door de publieke en privésector. Staten zijn niet de enige belanghebbenden. Kortom, de VN vertegenwoordigt niet langer het hele speelveld. Ngo’s en civil society eisen ook een stem. En die inbreng is ook hard nodig.
‘Alleen een wereldorganisatie die alle partijen vertegenwoordigt, kan de wereld met gezag leidinggeven’
Meedenken is gevraagd – over de volle bandbreedte! En, belangrijker nog, vanuit een nieuw denkmodel. Een herijking van waarden vanuit het perspectief van de hele wereldgemeenschap. Alleen een wereldorganisatie die alle partijen vertegenwoordigt en hun deelbelangen recht doet, kan de wereld met gezag leidinggeven. Het Haagse debat kan daarin richting geven.
Den Haag
De samenspraak van partijen en belangen in onze stad is een interessant testmodel voor de ombouw van overlegstructuren naar een overtuigendere en effectievere VN. En was het ons daar in Den Haag in 1899 niet om begonnen?
Dr Arthur Eyffinger is historicus
tekst Arthur Eyffinger beeld PR
Met trots voert Den Haag de spreuk ‘stad van vrede en recht’ in zijn wapen. Het is nogal een claim, maar wel een terechte. De afgelopen eeuw heeft onze stad wereldwijd een naam opgebouwd in de zoektocht naar een vreedzamere en rechtvaardigere samenleving. Die ambitie heeft de mens natuurlijk altijd gehad.
Locomotief en stoomboot
Maar eind negentiende eeuw werd dat urgenter toen locomotief en stoomboot de wereld binnen handbereik brachten. Producten bereikten iedereen, maar ook conflicten gingen aan niemand meer voorbij. ‘Welvaart is het kind van de vrede,’ luidt een oud gezegde. Als echte handelsnatie deed Nederland er alles aan om buiten de ruzies van de grootmachten te blijven.
Het Vredespaleis
Het stelde zich neutraal op. Het hielp bemiddelen. En het was gastland voor het eerste wereldwijde overleg over ontwapening en vreedzame geschillenbeslechting, de Haagse Vredesconferenties van 1899 en 1907. De uitkomst was een hof voor arbitrage tussen staten. Sinds 1913 zetelt dit in het gebouw dat symbool staat voor dat ideaal: het Vredespaleis.
In 1922 werd een internationaal gerechtshof geïnstalleerd in het Vredespaleis.
Na de Eerste Wereldoorlog erkenden de mogendheden de noodzaak van permanent overleg binnen een wereldorganisatie, de Volkenbond. Ook geschillenbeslechting moest dwingender. In 1922 werd een internationaal gerechtshof geïnstalleerd in het Vredespaleis. Na de oorlog werd het opgevolgd door het huidige hof, hoofdorgaan van de nieuwe wereldorganisatie, de VN.
Internationaal Gerechtshof
In 75 jaar heeft het Internationaal Gerechtshof zich uitgesproken over nagenoeg alle vormen van geschil in het complexe verkeer tussen staten. Het gaf belangrijke adviezen aan de VN. Het behandelde beladen kwesties als dekolonisatie, apartheid, mensenrechtenschending, nucleaire wapens. In de jaren tachtig werd het een tijd bijna verlamd door de patstelling in de Koude Oorlog. De reputatie van ‘Den Haag’ verbleekte.
Verandering
Halverwege de jaren negentig kwam daar onverwacht verandering in. Dat danken we aan de VN. Secretaris-generaal Boutros-Ghali wees Den Haag aan als vestigingsplaats voor het Joegoslavië-tribunaal. In 25 jaar heeft dit besluit het hele aanzien van Den Haag veranderd. Dat is de optelsom van een reeks factoren. Belangrijk was de mentale impact. Geschillen tussen staten lijken vaak ver van ons bed. Maar van etnische zuiveringen gruwelt elk mens.
Secretaris-generaal Boutros-Ghali wees Den Haag aan als vestigingsplaats voor het Joegoslavië-tribunaal.
Internationaal recht werd opeens heel tastbaar. Media stortten zich erop. Belangengroeperingen en ngo’s vestigden zich in Den Haag. Onderzoeksinstituten openden hun deuren. Conferenties volgden elkaar op. De internationale reputatie van de stad kreeg nieuwe glans. Gemeentebesturen lobbyden actief met vestigings- en vergaderfaciliteiten.
Europol en Eurojust
Het Permanent Hof van Arbitrage uit 1899 ontwikkelde nieuwe initiatieven. Het Internationaal Gerechtshof bezweek haast onder de werkdruk. De komst van nieuwe VN-instellingen verbreedde de agenda: de OPCW voor de bestrijding van chemische wapens, het Internationaal Strafhof, de bijzondere tribunalen voor Libanon, Kosovo en Sierra Leone. Den Haag werd een VN-stad.
‘De ‘wandelgangen’ in Den Haag tellen weer mee!’
De concentratie van kennis trok ook samenwerkingsorganen buiten VN-verband aan: Europol en Eurojust, het ruimteonderzoek in Noordwijk, de bureaus voor intellectueel eigendom en waterbeheersing. Of het nu vredesonderzoek, klimaatoverleg, ontwikkelingssamenwerking of onderdrukte minderheden betreft, geen belangengroepering of het heeft een steunpunt in Den Haag. Hetzelfde geldt voor de diplomatie.
Ooit, in de zeventiende eeuw, was onze stad het centrum van nieuwsgaring. De ‘wandelgangen’ in Den Haag tellen weer mee! Contacten tussen de internationale gemeenschap, het parlement en de rechterlijke macht verrijken het inzicht.
Expats
Natuurlijk, dat alles speelt zich grotendeels af buiten het gezichtsveld van de burger. Maar ook de gemiddelde Hagenaar zag het stadsbeeld veranderen. Expats overstroomden de stad, stapten naar makelaars, meldden zich bij taleninstituten en zochten internationale scholen voor hun kinderen. Ze bevolkten winkels, restaurants en terrassen – en onze middenstand paste zich razendsnel aan hun bestedingspatronen aan. Theaters en musea zagen nieuwe kansen. Festivals tuimelden over elkaar heen. De Leidse Vestiging bracht internationale studenten.
Affiche bij gelegenheid van de opening van het Vredespaleis in 1913.
De economische, culturele en intellectuele impulsen zijn ingrijpend geweest. Op de Vredesconferentie in 1899 besprak men ook wereldvraagstukken. Maar onze burgerij keek vreemd op bij de kledij van de oosterse gezanten en hun vrouwen. Modern Den Haag is een multiculturele stad. Heel de wereld loopt hier rond, in alle talen. Maar belangrijker: het internationaal denken wordt hier gevormd, krijgt hier handen en voeten. Dat is van belang voor Den Haag, voor Nederland – maar ook voor de VN. Dat zit zó.
Het ‘Aegongebouw’ uit 1951, sinds 1993 de zetel van het Joegoslaviëtribunaal.
Vier eeuwen lang beheerste de soevereine staat het internationale verkeer. Geen andere speler drong zich daartussen. De VN is het product van die wereld. Het is een exclusieve organisatie van staten. Dat was in 1945 ook vanzelfsprekend. Maar de wereld is inmiddels dramatisch veranderd. Het begrip ‘staatssoevereiniteit’ is uitgehold. Terrorisme spot met het exclusieve recht van staten op geweldtoepassing.
Secretaris-generaal Kofi Annan zei eens: ‘Vrede en veiligheid kun je niet los zien van sociale rechtvaardigheid en economische ontwikkeling.
Cybertechnologie onttrekt zich aan hun controle. Uitstoot en klimaatverandering zijn staten te machtig. Van onderop komt de roep naar duurzame ontwikkeling en schone energiebronnen. En dan zijn er de ontsporingen. De staat is al veel ontglipt. Denk aan de georganiseerde misdaad.
Multinationals onttrekken zich aan hun sociale verantwoordelijkheid. Burgeroorlogen en geloofsconflicten veroorzaken vluchtelingenstromen, ziekten en honger. En boven onze wereld hangt het schrijnende gebrek aan solidariteit, de kloof tussen rijk en arm, de onuitroeibare hebzucht.
Troost
Eén troost is er: de problemen zijn allemaal aspecten van één en dezelfde uitdaging. Bij de VN beseft men dat ook. Secretaris-generaal Kofi Annan zei eens: ‘Vrede en veiligheid kun je niet los zien van sociale rechtvaardigheid en economische ontwikkeling. En beide vallen of staan met mensenrechten en fundamentele vrijheden.’ Maar de VN heeft wél een probleem.
Civil society
De uitdagingen voor de mensheid lopen niet alleen over landsgrenzen heen, maar ook dwars door de publieke en privésector. Staten zijn niet de enige belanghebbenden. Kortom, de VN vertegenwoordigt niet langer het hele speelveld. Ngo’s en civil society eisen ook een stem. En die inbreng is ook hard nodig.
‘Alleen een wereldorganisatie die alle partijen vertegenwoordigt, kan de wereld met gezag leidinggeven’
Meedenken is gevraagd – over de volle bandbreedte! En, belangrijker nog, vanuit een nieuw denkmodel. Een herijking van waarden vanuit het perspectief van de hele wereldgemeenschap. Alleen een wereldorganisatie die alle partijen vertegenwoordigt en hun deelbelangen recht doet, kan de wereld met gezag leidinggeven. Het Haagse debat kan daarin richting geven.
Den Haag
De samenspraak van partijen en belangen in onze stad is een interessant testmodel voor de ombouw van overlegstructuren naar een overtuigendere en effectievere VN. En was het ons daar in Den Haag in 1899 niet om begonnen?
Dr Arthur Eyffinger is historicus